تجربه ۱۰ ساله جهاددانشگاهی در آموزش‌های غیر حضوری / کرونا حریف ما نشد

محمدصادق بیجندی، معاون آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی به مناسبت فرارسیدن ۱۶ مرداد؛ سالروز تأسیس این نهاد انقلابی، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح فعالیت‌های این معاونت پرداخت و گفت: معاونت آموزشی جهاددانشگاهی پس از یک دهه از آغاز تأسیس این نهاد اواخر دهه ۶۰ به صورت رسمی ایجاد شد. آمار، اطلاعات و مستندات حکایت از این مهم دارد که در طول سه دهه گذشته معاونت آموزشی توانسته خدمات قابل قبول و ارزشمندی در سه زیر نظام آموزشی شامل آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین، آموزش عالی غیر دولتی و آموزش عالی علمی کاربردی به جامعه ارائه کند.

وی به تشریح مهم‌ترین اهداف، ویژگی‌ها و دستاوردهای این معاونت در این سه زیر نظام آموزشی پرداخت و گفت: در حوزه آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین معاونت آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی در تمامی ۳۱ استان کشور خدمات آموزشی خود را از طریق ۱۶۰ مرکز آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین در قالب ۹ گروه آموزشی به فراگیران ارائه می‌کند. در سال گذشته علی رغم شیوع کرونا و مشکلات عدیده در برگزاری کلاس‌های حضوری بیش از ۶۰۰ هزار نفر از این آموزش‌ها که غالب آنها در بستر فضای مجازی بود، برخوردار شدند.

آموزش ۶۰۶ هزار نفر

بیجندی ادامه داد: تاکنون بیش از هزار و ۸۰۰ عنوان دوره در ۹ گروه آموزشی معاونت آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی مصوب و جهت اجرا به مراکز مجری جهت اجرا ابلاغ شده است. در سال ۱۳۹۹ علی رغم شیوع کرونا و کاهش تقاضا برای آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین، مجوز برگزاری هزار و ۲۵۲ دوره در گروه‌های مختلف صادر شده که بر اساس آخرین آمار در سال ۱۳۹۹ تعداد ۶۰۶ هزار فراگیر از این دوره‌ها بهره‌مند شده‌اند.

وی یکی از الزامات زیر نظام آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین را بحث تولید محتوی فاخر، به روز و مبتنی بر نیاز های جامعه دانست و گفت: در این حوزه فعالیت‌های زیادی صورت گرفته است از جمله تاکنون بیش از ۵۰۰ عنوان منبع آموزشی تدوین و تالیف شده و به عنوان کتاب‌های مرجع در مراکز آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین و یا سایر مراکز در حال استفاده است.

معاون آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی در ادامه در تشریح محتوای تولید شده به زبان انگلیسی، گفت: در حوزه تولید محتوای زبان انگلیسی از سال ۱۳۹۲ جهاد دانشگاهی پروژه‌ای را به نام پروژه Egiht شروع کرد و در حال حاضر از مجموعه ۱۲ کتاب مورد نظر برای فراگیران سطح متوسط، ۱۱ کتاب با رعایت استانداردهای آموزش زبان‌های خارجی اروپا و تأیید مؤسسه یورک انگلیس به عنوان معتبرترین مرکز نشر کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی، چاپ و به مراکز آموزشی تحویل شده و آخرین کتاب در مرجله تدوین نهایی و اخذ تاییدیه‌های لازم بین‌المللی است.

وی ادامه داد: در حوزه تولید محتوی مرتبط با موضوعات اشتغال و کارآفرینی با همکاری وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، وزارت ورزش و جوانان، ستاد کل نیروهای مسلح و دفتر توسعه سازمان ملل کتاب‌های زیادی تالیف و تدوین شده است که شاید دو کتاب مهارت‌های زندگی و مهارت‌های کارآفرینی و اشتغال برای کارکنان وظیفه در مرحله بدو خدمت در قالب طرح سرباز ماهر را بتوان شاخص‌ترین کتاب‌های منتشره در این حوزه دانست.

بیجندی در حوزه تولید محتواهای الکترونیکی نیز گفت: از سال ۱۳۹۹ تاکنون ۲۰ عنوان دوره الکترونیکی در حوزه‌های مختلف از جمله الزمات، ابزارها و ارزیابی در یادگیری الکترونیکی و حوزه کشاورزی با تاکید بر گیاهان دارویی با همکاری ستاد و واحدهای سازمانی جهاد دانشگاهی تهیه و تدوین و تعداد زیاد دیگری با نگاه به دوران پسا کرونا در دست تهیه است.

وی در زمینه ویژگی‌های زیر نظام آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین جهاد دانشگاهی عنوان کرد: آنچه در زیر نظام آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین جهاد دانشگاهی از گذشته تا حال به دنبال آن بوده و هستیم عبارت است از: نظارت و راهبری دقیق مراکز آموزشی، رعایت استانداردها، نیازسنجی دقیق، به روز بودن سرفصل‌ها و منابع، مهارتی و تخصصی بودن، اشتغال محور بودن، نیازمحور بودن حال و آینده و جامعه پذیری آموزش‌ها.

بیجندی در تشریح بخش دوم فعالیت‌های این معاونت یعنی «زیر نظام آموزش عالی غیر دولتی در حوزه معاونت آموزش و کار افرینی»، گفت: جهاد دانشگاهی از سال ۱۳۷۱ با نگاه ایجاد یک الگوی جدید در نظام آموزش عالی کشور مبتنی بر آموزش توأم با پژوهش و کارآفرینی به اخذ مجوز برای تأسیس مؤسسه آموزش عالی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وقت اقدام کرد. وزارت عتف با توجه به زیر ساخت‌های بسیار مناسب جهاد دانشگاهی و همچنین تاکید بر ظرفیت‌های حوزه پژوهش و فرهنگی این نهاد با تأسیس مؤسسات آموزش عالی جهاد دانشگاهی در استان‌های تهران، اصفهان، گیلان، خراسان رضوی، همدان، خوزستان، یزد و کرمانشاه موافقت کرد. در گذر زمان دو مؤسسه مستقر در تهران و یزد شرایط ارتقا به دانشگاه را اخذ و در حال حاضر با عنوان دانشگاه علم و فرهنگ در تهران و علم و هنر در یزد مشغول فعالیت بوده و همانند سایر مؤسسات آموزش عالی جهاد دانشگاهی از جایگاه بسیار خوب و ارزشمندی در زیر نظام آموزش عالی غیر دولتی برخوردارند.

وی این مسئله را نیز متذکر شد که البته با توجه به ایجاد زیر ساخت‌های مناسب و استاندارد، پیگیر ارتقا جایگاه مؤسسات آموزش عالی خوزستان و اصفهان به دانشگاه از مراجع قانونی هستیم و امید داریم برای سال تحصیلی ۱۴۰۱ این مهم محقق شود.

بیجندی ادامه داد: در حال حاضر در دو دانشگاه و شش مؤسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی بالغ بر ۱۶ هزار و ۵۰۰ دانشجو در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری اشتغال به تحصیل داشته و تاکنون بیش از ۱۲۰ هزار نفر از این زیر نظام در مجموعه آموزش عالی جهاد دانشگاهی دانش آموخته شده‌اند.

فارغ‌التحصیلی ۱۶۰ هزار نفر

وی درباره عملکرد زیر نظام آموزش عالی علمی کاربردی در حوزه معاونت آموزش و کارآفرینی نیز گفت: زیر نظام آموزش عالی علمی کاربردی در جهاد دانشگاهی با توجه به وظایف مندرج در اساسنامه و با تلاش و همت جهادگران پر تلاش و خستگی‌ناپذیر خود توانسته است با بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های این نهاد از اوسط دهه ۷۰ تاکنون به عنوان یکی از پیشگامان و موثرترین مجموعه‌های آموزش عالی علمی کاربردی در کشور باشد. این مجموعه وزین در حال حاضر در ۴۱ مرکز با مجوز از وزارت علوم تحقیقات و فناوری در رشته‌های مهارتی و علمی کاربردی پذیرش دانشجو دارد. در حال حاضر بیش از ۱۹ هزار و ۵۰۰ دانشجوی در این مراکز شاغل به تحصیل هستند و تاکنون بیش از ۱۶۰ هزار نفر از مراکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی دانش‌آموخته شده اند.

ویژگی‌ها و اهداف

معاون آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی یکی از نکات مهم و برجسته در زیر نظام‌های آموزش عالی جهاد دانشگاهی را بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری حوزه پژوهش و فناوری، فرهنگی، اشتغال و کارآفرینی جهاد دانست و گفت: بهره‌مندی از ظرفیت سرمایه انسانی این نهاد در امر آموزش به عنوان یک مزیت برجسته این زیر نظام‌ها است. بیش از ۷۰۰ عضو هیئت علمی پژوهشی این نهاد که همه دارای تخصص و مهارت‌های علمی و پژوهشی بسیار ارزشمند هستند در کنار بیش از ۳۰۰ عضو هیئت علمی آموزشی، وظیفه آموزش دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات و مراکز آموزش عالی این نهاد را بر عهده دارند. ضمن اینکه مجموعه آموزش عالی جهاد دانشگاهی از ظرفیت اعضای هیئت علمی سایر دانشگاه‌ها و مدرسان مجرب و کارآزموده نیز بر اساس نیاز بهره‌مند می‌شوند.

الگوسازی و ارائه مدلی از آموزش عالی

وی تصریح کرد: جهاد دانشگاهی برابر اهداف، وظایف و مأموریت‌های محوله به دنبال الگوسازی و ارائه مدلی از آموزش عالی است که ضمن توسعه کیفی و کمی دوره‌ها و مقاطع مبتنی بر آمایش منطقه‌ای، دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه، مؤسسات و مراکز آموزش عالی این نهاد بتوانند با بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های جهاد دانشگاهی ضمن کسب دانش لازم، انواع مهارت‌ها و شایستگی‌های مرتبط با حوزه‌کاری و رفتاری را در دوران تحصیل کسب کرده و دانش آموخته‌ای توانمند و صاحب ویژگی‌های منحصر به فرد لازم و مبتنی بر نیازهای جامعه و بازار کار شوند.

بیجندی ادامه داد: بر همین اساس شاید بتوان گفت که مهم‌ترین هدف و مأموریت جدید حوزه معاونت آموزش و کارآفرینی تکمیل زنجیره ارزش زیست بوم آموزش با تأکید بر اشتغال و کارآفرینی در همه زیر نظام‌های فعال شامل حوزه اموزش عالی، علمی کاربردی و مهارتی و تخصصی نوین در جهاد دانشگاهی است. قطعاً برای تحقق این مهم فعالیت‌های زیادی باید صورت پذیرد و به عبارت دیگر در آغاز یک سفر طولانی هستیم که نیازمند شناخت دقیق وضع موجود، نیازها، فرصت‌ها و تهدیدها هستیم. برای رسیدن به اهداف و مأموریت جدید باید از بخشی‌نگری به طور جد پرهیز کنیم و از همه توان مجموعه وزین جهاد دانشگاهی برای تحقق اهداف و برنامه‌ها حرکت کنیم. معتقدیم در آینده نه چندان دور با توجه به سرمایه انسانی بی‌نظیر جهاد دانشگاهی، زیر ساخت‌های مناسب سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، ظرفیت‌ها، تجربیات و شبکه گسترده ملی باید یکی از مجموعه‌های سرآمد، الگو و مرجع در حوزه آموزش، اشتغال و کارآفرینی کشور باشیم. قطعاً در تحقق این اهداف و سیاست‌ها بیانیه گام دوم انقلاب رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان چراغ راه حوزه آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی است.

وی درباره تأثیر شیوع کرونا بر آموزش‌های جهاد دانشگاهی و تولید محتوا، گفت: شیوع کرونا نه برای ایران بلکه برای کشورهای دنیا یک چالش بسیار جدی و زیر بنایی در حوزه آموزش بود. در اکثر دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی شیوه‌های آموزش حضوری و استاد محوری حاکم بود اما با شیوع ویروس کرونا و عدم برگزاری کلاس‌های حضوری، آموزش‌ها به سمت غیرحضوری و مجازی تغییر جهت داد.

وی ادامه داد: جهاد دانشگاهی به عنوان یک نهاد توسعه‌ای و دانش‌بنیان از حدود ۱۰ سال قبل به بحث آموزش‌های الکترونیکی و مجازی بر اساس اهداف و سیاست‌های مندرج در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه‌ای خود ورود جدی پیدا کرده بود و شاید بتوان ادعا کرد جزو اولین مجموعه‌ها در کشور بودیم که سامانه آموزش اختصاصی برای بیش از ۴۰ هزار دانشجو و بیش از ۷۰۰ هزار فراگیر آماده کرده‌ایم. پس از تهیه زیر ساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مورد نیاز، آنها را در اختیار واحدهای سازمانی قرار دادیم.

بیجندی تصریح کرد: همزمان با تکمیل و بروزرسانی بخش‌های زیرساختی، به بحث توانمند‌سازی و آموزش‌های ضمن خدمت اعضای هیئت علمی، اساتید و مدرسان جهاد دانشگاهی (در تمامی زیر نظام‌ها که بالغ بر هشت هزار نفر هستند) نظیر تکنیک‌های یادهی و یادگیری در آموزش مجازی، فرایندهای ارزیابی و سنجش و آشنایی با نرم افزار‌های کمک آموزشی در تمام مجموعه‌های آموزش عالی و مراکز آموزش‌های تخصصی و مهارتی وارد شده و سعی کرده‌ایم که فرآیندهای استاندارد یادگیری الکترونیکی نهادینه شود هر چند معتقدیم هنوز تا نقطه مطلوب کمی فاصله داریم ولی می‌توانیم ادعا کنیم جهاد دانشگاهی در حال حاضر دارای کادری توانمند در حوزه یادگیری الکترونیکی با بهره‌مندی از یکی از کامل‌ترین سامانه‌های آموزشی الکترونیکی کشور است.

معاون آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی به این مسئله نیز اشاره کرد که یک بحث مهم و جدی حوزه آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی در حال حاضر تمرکز بر تغییر نگرش جامعه به آموزش در همه زیر نظام‌ها در دوران پسا کرونا است. تمامی تلاش و برنامه این حوزه بر این موضوع متمرکز است که بتوانیم از تجربیات فرایندهای یادهی یادگیری دوران شیوع کرونا و قبل از آن برای دوران پسا کرونا بخوبی بهره ببریم. برای این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات مختلفی هستیم که امید است بتوانیم تا پایان ۱۴۰۰ همه آنها را نهایی و عملیاتی کنیم.

وی در پاسخ به این سؤال که اهم برنامه‌ها و محور فعالیت‌های معاونت آموزش و کارآفرینی برای سال ۱۴۰۰ چیست؟ گفت: حوزه معاونت آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی بر اساس اهداف و برنامه‌های توسعه‌ای خود مبتنی بر اسناد بالا دستی چهار محور کاری ویژه تعریف کرده که عبارتند از: ۱. بهره‌مندی بیش از پیش از تمام ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها، قابلیت‌های نرم افزاری و سخت افزاری ارزشمند حوزه‌های پژوهش و فناوری، فرهنگی، تجاری سازی و اقتصاد دانش بنیان جهاد دانشگاهی در تحقق اهداف و برنامه‌های سه زیر نظام فعال در حوزه معاونت آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی، ۲. تکمیل و به روز رسانی زیست بوم آموزش و کارآفرینی و زنجیره ارزش آن در حوزه معاونت، با تقویت مرکزآزمون، کانون ارزیابی و تعیین صلاحیت‌های حرفه‌ای، کاریابی جهاد دانشگاهی، بازمهندسی هفته نامه وزین بازار کار، راه‌اندازی نظام هدایت شغلی در دانشگاه‌های منتخب، توسعه و پیاده سازی الگوهای موفق حوزه کارآفرینی و اشتغال و راه‌اندازی مدرسه ملی مهارت برای آینده مشاغل و مشاغل آینده، ۳. تقویت و توجه بیش از پیش به حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و ۴. تقویت ارتباطات برون سازمانی به منظور ارائه خدمت در حوزه آموزش و کارافرینی به سازمان‌ها و دستگاه‌های متقاضی دولتی و غیر دولتی.

وی در پایان تصریح کرد: معتقدیم با تحقق کامل چهار محور گفته شده، می‌توانیم یک نهاد موثر، پیشرو، مرجع و نقش‌آفرین در سطح ملی و استانی در حوزه اموزش و کارآفرینی کشور باشیم.