تکمیل زنجیره ارزش زیست‌بوم آموزش با تاکید بر اشتغال و کارآفرینی/ تمرکز بر تغییر نگرش جامعه به آموزش در دوران پسا کرونا

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، آموزش‌های جهاددانشگاهی باهدف توسعه منابع انسانی و متناسب باقابلیت‌های تخصصی افراد با نیازهای تخصصی کشور بنیان نهاده شده تا در سایه آن کارایی‌های لازم برای پذیرش و ایفای موثر وظایف اجتماعی و شغلی کسب شود.
در حال حاضر در دو دانشگاه و ۶ موسسه آموزش عالی و ۴۱ مرکز علمی کاربردی آموزش‌های دانشگاهی و مهارتی جهاددانشگاهی ارائه می‌شود و این نهادگسترده‌ترین و پیشرفته‌ترین شبکه آموزشی در سراسر کشور را داراست.
به مناسبت فرارسید چهل و یکمین سالگرد تشکیل جهاددانشگاهی با دکتر محمدصادق بیجندی معاون آموزش و کارآفرینی این نهاد به گفت‌وگو نشستیم تا با مهم‌ترین برنامه‌ها و اهداف بخش آموزش جهاددانشگاهی، آن‌هم در ساختار جدید بیشتر آشنا شویم.

در ساختار جدید معاونت آموزشی جهاددانشگاهی، کارآفرینی و اشتغال نیز جزء مأموریت‌های این معاونت قرارگرفته است. با این تغییر ساختار معاونت آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

در ابتدا چهل و یکمین سالگرد جهاددانشگاهی را خدمت همه جهادگران عزیز، پرتلاش و ایثارگر این نهاد برآمده از انقلاب تبریک و تهنیت عرض نموده و برای همه عزیزان بهترین‌ها را در کمال صحت و سلامتی آرزو دارم.
اگر بخواهیم به موضوع اصلاح ساختار معاونت آموزش جهاددانشگاهی و تغییر عنوان به معاونت آموزش و کارآفرینی بپردازیم، ابتدا لازم است نگاهی گذرا به تاریخچه ایجاد این معاونت داشته باشیم. جهاددانشگاهی از اواخر دهه ۶۰ با توجه به نیاز بیش‌ازپیش جامعه به گسترش خدمات آموزشی، با ایجاد معاونت آموزشی این حوزه خدمتی را به سایر حوزه‌های خدمتی خود که در آن زمان فقط فرهنگی و پژوهشی بود افزود. جایگاه بسیار خوب حوزه‌های فرهنگی و پژوهشی جهاددانشگاهی در جامعه، نیاز شدید جامعه به ارائه آموزش‌های تخصصی و مهارتی و همچنین برنامه‌ریزی‌های مطلوب مدیران وقت ارائه خدمات آموزشی جهاددانشگاهی در کمتر از یک دهه در زیر نظام‌های آموزش‌های تخصصی و مهارتی کوتاه‌مدت، آموزش عالی غیردولتی و همچنین آموزش عالی علمی کاربردی بسط و گسترش بسیار خوبی پیدا کرد. آمار، اطلاعات و مستندات حکایت از این مهم دارد که در طول ۳ دهه گذشته معاونت آموزشی توانسته است خدمات قابل‌قبول و ارزشمندی در این ۳ زیر نظام به جامعه ارائه نماید.
از اویل دهه ۹۰ بحث بازنگری در وظایف و مأموریت‌ها و اهداف معاونت آموزشی جهاددانشگاهی به‌صورت جدی در دستور کار ستاد دفتر مرکزی قرار گرفت و در طول یک دهه گذشته به‌ویژه پس از ابلاغ مأموریت‌های نقشه جامع علمی کشور از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، پیشنهادات مختلفی در کارگروه‌های مربوط مطرح و موردبحث و بررسی قرارگرفته بود و درنهایت از اواسط سال ۱۳۹۷ با توجه به انتظارات از سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان مبنی بر ضرورت توجه بیش‌ازپیش به حوزه تجاری‌سازی فناوری‌های به بلوغ رسیده و همچنین بسط و گسترش پارک‌ها، مراکز رشد و مراکز نوآوری و شتابدهی مقرر شد مأموریت و برنامه‌های حوزه اشتغال سازمان تجاری‌سازی به حوزه آموزش محول شود. اما ازآنجایی‌که چندین طرح ملی حوزه اشتغال در حال اجرا بود مقرر شد به‌منظور تداوم مناسب طرح و برنامه‌ها، برای این انتقال یک دوره گذار تعریف شود و ابتدا حوزه اشتغال در مجموعه وزین بازار کار که از افتخارات و برندهای ارزشمند جهاددانشگاهی است جانمایی گردید تا ضمن هماهنگی‌های لازم، زمینه ایجاد سازوکار اداری و ساختاری درست و صحیح این مأموریت با مصوبه هیات محترم امنا محقق شود. خدا را شکر هماهنگی و همکاری همه حوزه‌های جهاددانشگاهی، این تغییر ریل و مسیر اداری به‌خوبی انجام شد و در حال حاضر تغییر ساختار نهایی و در مرحله تبیین نهایی مأموریت‌ها و اهداف جدید حوزه معاونت آموزش و کارآفرینی هستیم. ضمناً در آینده نزدیک بازارکار با بازمهندسی در حال انجام، به چرخه خدمات ارزشمند خود بازخواهد گشت و امیدواریم این برند ارزشمند که حاصل مجاهدت جهادگران عزیز زیادی است بتواند همچون گذشته در حوزه اشتغال و کارآفرینی کشور بدرخشد.
شاید مهم‌ترین هدف و مأموریت جدید حوزه معاونت آموزش و کارآفرینی تکمیل زنجیره ارزش زیست‌بوم آموزش با تاکید بر اشتغال و کارآفرینی در همه زیر نظام‌های فعال شامل حوزه آموزش عالی، علمی کاربردی و مهارتی و تخصصی نوین در جهاددانشگاهی است. قطعاً برای تحقق این مهم فعالیت‌های زیادی باید صورت پذیرد و به‌عبارت‌دیگر در آغاز یک سفر طولانی هستیم که نیازمند شناخت دقیق وضع موجود، نیازها، فرصت‌ها و تهدیدها هستیم.
برای رسیدن به اهداف و مأموریت جدید باید از بخشی نگری به‌طور جد پرهیز کنیم و از همه توان مجموعه وزین جهاددانشگاهی برای تحقق اهداف و برنامه‌ها حرکت کنیم. معتقدیم در آینده نه‌چندان دور با توجه به سرمایه انسانی بی‌نظیر جهاددانشگاهی، زیرساخت‌های مناسب سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، ظرفیت‌ها، تجربیات و شبکه گسترده ملی باید یکی از مجموعه‌های سرآمد، الگو و مرجع در حوزه آموزش، اشتغال و کارآفرینی کشور باشیم.

هم‌اکنون چه تعداد دوره آموزشی تخصصی کوتاه‌مدت مهارتی، توانمندسازی و کارآفرینی در واحدهای جهاددانشگاهی سراسر کشور ارائه می‌شود و این دوره‌ها چه تعداد فراگیر دارند؟

در زیر نظام آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین یکی از ساختارهای بسیار ارزشمند حوزه معاونت آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی که در طی چند دهه فعالیت شکل‌گرفته است وجود ۹ گروه آموزشی تخصصی است که تاکنون بیش از ۱۸۰۰ عنوان دوره در آنها مصوب و جهت اجرا به واحدهای سازمانی جهاددانشگاهی جهت اجرا ابلاغ‌شده است.
در سال ۱۳۹۹ علی‌رغم شیوع کرونا و کاهش تقاضا برای آموزش‌های مهارتی و تخصصی، اما با توجه به فراهم شدن زیرساخت‌های یادگیری الکترونیکی، ۱۲۵۲ دوره در گروه‌های مختلف برای ۶۰۶ هزار داوطلب ارائه‌شده است. شایان‌ذکر است بیش از ۷۵ درصد این دوره‌ها در بستر فضای آموزش مجازی اختصاصی جهاددانشگاهی "امجد" بوده است.

آموزش‌های تخصصی جهاددانشگاهی چه مزیت‌هایی در مقایسه با سایر مؤسسات و مجموعه‌های آموزشی دارند؟

آنچه در زیر نظام آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین جهاددانشگاهی از گذشته تا حال به دنبال آن بوده و هستیم عبارت است از: نظارت و راهبری دقیق مراکز آموزشی، رعایت استانداردهای آموزشی، نیازسنجی آموزشی، به‌روز بودن سرفصل‌ها و منابع، مهارتی و تخصصی بودن، اشتغال محور بودن، نیاز محور بودن و جامعه‌پذیری است.

وضعیت آموزش‌های دانشگاهی جهاددانشگاهی چگونه است و چه تعداد دانشجو در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی این نهاد مشغول تحصیل هستند؟ این نهاد چه سیاستی را در توسعه آموزش‌های آکادمیک و دانشگاهی دنبال می‌کند؟

در ابتدا باید یک مرور مختصر بر تاریخچه شکل‌گیری آموزش عالی در جهاددانشگاهی داشته باشیم. از سال ۱۳۷۱ با نگاه ایجاد یک الگوی جدید در نظام آموزش عالی کشور مبتنی بر آموزش توام با پژوهش و کارآفرینی اقدام به اخذ مجوز برای تأسیس موسسه آموزش عالی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وقت کرد.
وزارت علوم تحقیقات و فناوری با توجه به زیرساخت‌های بسیار مناسب جهاددانشگاهی و همچنین تاکید بر ظرفیت‌های حوزه پژوهش و فرهنگی این نهاد با تأسیس مؤسسات آموزش عالی جهاددانشگاهی در استان‌های تهران، اصفهان، گیلان، خراسان رضوی، همدان، خوزستان، یزد و کرمانشاه موافقت کرد.
درگذر زمان دو موسسه مستقر در تهران و یزد شرایط ارتقا به دانشگاه را اخذ و در حال حاضر با عنوان دانشگاه علم و فرهنگ در تهران و علم و هنر در یزد مشغول فعالیت بوده و همانند سایر مؤسسات آموزش عالی جهاددانشگاهی از جایگاه بسیار خوب و ارزشمندی در زیر نظام آموزش عالی غیردولتی برخوردارند. البته با توجه به ایجاد زیرساخت‌های مناسب و استاندارد، پیگیر ارتقا جایگاه مؤسسات آموزش عالی خوزستان و اصفهان به دانشگاه از مراجع قانونی هستیم و امید داریم برای سال تحصیلی ۱۴۰۱ این مهم محقق شود.
یکی از نکات مهم و برجسته در مجموعه آموزش عالی غیردولتی جهاددانشگاهی بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری حوزه پژوهش و فناوری، فرهنگی، اشتغال و کارآفرینی جهاددانشگاهی است.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آموزش عالی جهاددانشگاهی بهره‌مندی از ظرفیت سرمایه انسانی این نهاد در امر آموزش است. بیش از ۷۰۰ عضو هیات علمی پژوهشی این نهاد که همه دارای تخصص و مهارت‌های علمی و پژوهشی بسیار ارزشمند می‌باشند در کنار بیش از ۳۰۰ عضو هیات علمی آموزشی وظیفه آموزش دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی این نهاد را بر عهده‌دارند. ضمناً مجموعه آموزش عالی جهاددانشگاهی از ظرفیت اعضای هیات علمی سایر دانشگاه‌ها و مدرسان مجرب و کارآزموده نیز بر اساس نیاز بهره مند می‌شوند. در حال حاضر در دو دانشگاه و ۶ موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی بالغ‌بر ۱۶ هزار و ۵۰۰ دانشجو در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری اشتغال به تحصیل داشته و تاکنون بیش از ۱۲۰ هزار نفر از این زیر نظام در مجموعه آموزش عالی جهاددانشگاهی دانش‌آموخته شده‌اند.
در زیر نظام آموزش عالی علمی کاربردی، جهاددانشگاهی با توجه به وظایف مندرج در اساسنامه و با تلاش و همت جهادگران پرتلاش و خستگی‌ناپذیر خود توانسته است با بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های جهاددانشگاهی از اواسط دهه ۷۰ تاکنون به‌عنوان یکی از پیشگامان و مؤثرترین مجموعه‌های آموزش عالی علمی کاربردی در این حوزه در کشور باشد. این مجموعه وزین در حال حاضر در ۴۱ مرکز با مجوز از وزارت علوم تحقیقات و فناوری پذیرش دانشجو در رشته‌های مهارتی و علمی کاربردی دارد. در حال حاضر بیش از ۱۹ هزار و ۵۰۰ دانشجوی در این مراکز شاغل به تحصیل هستند و تاکنون بیش از ۱۶۰ هزار نفر از مراکز علمی کاربردی جهاددانشگاهی دانش‌آموخته شده‌اند.
جهاددانشگاهی برابر اهداف، وظایف و مأموریت‌های محوله به دنبال الگوسازی و ارائه مدلی از آموزش عالی است که ضمن توسعه کیفی و کمی دوره‌ها و مقاطع مبتنی بر آمایش منطقه‌ای، دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه، مؤسسات و مراکز آموزش عالی این نهاد بتوانند با بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های جهاددانشگاهی ضمن کسب دانش لازم، انواع مهارت‌ها و شایستگی‌های مرتبط با حوزه کاری و رفتاری را در دوران تحصیل کسب نموده و دانش‌آموخته‌ای توانمند و صاحب ویژگی‌های منحصربه‌فرد لازم و مبتنی بر نیازهای جامعه و بازار کار شود.
قطعاً در تحقق این اهداف و سیاست‌ها بیانیه گام دوم انقلاب رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌عنوان چراغ راه حوزه آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی است.
 

همه‌گیری ویروس کرونا، مخصوصاً طی یک سال گذشته چه تأثیری در حوزه‌های آموزشی جهاددانشگاهی (مهارتی و دانشگاهی) داشته است و این نهاد برای عبور از این مشکلات و همچنین تولید محتواهای آموزشی موردنیاز جامعه چه تمهیداتی اندیشیده است؟

شیوع ویروس کرونا نه برای ایران بلکه تقریباً برای بیشتر کشورهای دنیا یک چالش بسیار جدی و زیر بنایی در حوزه آموزش بود. در اکثر دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی شیوه‌های آموزش حضوری و استاد محوری حاکم بود اما با شیوع ویروس کرونا وعدم برگزاری کلاس‌های حضوری، آموزش‌ها به سمت غیرحضوری و مجازی تغییر جهت داد.
جهاددانشگاهی به‌عنوان یک‌نهاد توسعه‌ای و دانش‌بنیان از حدود ۱۰ سال قبل به بحث آموزش‌های الکترونیکی و مجازی بر اساس اهداف و سیاست‌های مندرج در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه‌ای خود ورود جدی پیداکرده بود و شاید بتوان ادعا کرد جز اولین مجموعه‌ها در کشور بودیم که سامانه آموزش اختصاصی برای بیش از ۴۰ هزار دانشجو و برای بیش از ۷۰۰ هزار فراگیر آماده کردیم.
پس از تهیه زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موردنیاز، آنها را در اختیار واحدهای سازمانی قراردادیم. هم‌زمان با تکمیل و به‌روزرسانی بخش‌های زیرساختی، به بحث توانمندسازی و آموزش‌های ضمن خدمت اعضای هیات علمی، اساتید و مدرسان جهاددانشگاهی (در تمامی زیر نظام‌ها که بالغ‌بر ۸ هزار نفر هستند) نظیر تکنیک‌های یادهی و یادگیری در آموزش مجازی، فرایندهای ارزیابی و سنجش و آشنایی با نرم‌افزارهای کمک‌آموزشی در تمام مجموعه‌های آموزش عالی و مراکز آموزش‌های تخصصی و مهارتی واردشده و سعی کرده‌ایم که فرآیندهای استاندارد یادگیری الکترونیکی نهادینه شود، هرچند معتقدیم هنوز تا نقطه مطلوب کمی فاصله‌داریم، ولی می‌توانیم ادعا کنیم جهاددانشگاهی در حال حاضر دارای کادری توانمند در حوزه یادگیری الکترونیکی با بهره‌مندی از یکی از کامل‌ترین سامانه‌های آموزشی الکترونیکی کشور است.
البته یک بحث مهم و جدی حوزه آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی در حال حاضر تمرکز بر تغییر نگرش جامعه به آموزش در همه زیر نظام‌ها در دوران پسا کرونا است. تمامی تلاش و برنامه این حوزه بر این موضوع متمرکز است که بتوانیم از تجربیات فرایندهای یادهی یادگیری دوران شیوع کرونا و قبل از آن برای دوران پسا کرونا به‌خوبی بهره ببریم. برای این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات مختلفی هستیم که امید است بتوانیم تا پایان ۱۴۰۰ همه آنها را نهایی و عملیاتی کنیم.
در حوزه تولید محتوای منابع آموزشی، معاونت آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی فعالیت‌های زیادی انجام داده است برای مثال تاکنون بیش از ۵۰۰ عنوان منبع آموزشی تدوین و تألیف شده و به عنوان کتاب‌های مرجع در مراکز خودمان و یا سایر مراکز در حال استفاده است.
در حوزه تولید محتوای زبان انگلیسی از سال ۱۳۹۲ جهاددانشگاهی پروژه‌ای را به نام پروژه Egiht شروع کرد و در حال حاضر از مجموعه ۱۲ کتاب موردنظر برای فراگیران سطح متوسط، ۱۱ کتاب با رعایت استانداردهای آموزش زبان‌های خارجی اروپا و تایید موسسه یورک انگلیس به‌عنوان معتبرترین مرکز نشر کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی، چاپ و به مراکز آموزشی تحویل‌شده است و آخرین کتاب در مرحله تدوین نهایی و اخذ تأییدیه اروپایی است.
در حوزه اشتغال و کارآفرینی با همکاری وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، وزارت ورزش و جوانان، ستاد کل نیروهای مسلح و دفتر توسعه سازمان ملل کتاب‌های زیادی تالیف و تدوین‌شده است. شاید دو کتاب مهارت‌های زندگی و مهارت‌های کارآفرینی و اشتغال برای کارکنان وظیفه در مرحله بدو خدمت در قالب طرح سرباز ماهر را بتوان شاخص‌ترین کتاب‌های منتشره در این حوزه دانست.
در حوزه تولید محتواهای الکترونیکی از سال ۱۳۹۹ تاکنون ۲۰ عنوان دوره الکترونیکی در حوزه‌های مختلف ازجمله یادگیری الکترونیکی و کشاورزی با همکاری ستاد و واحدهای سازمانی جهاددانشگاهی تهیه و تدوین‌شده است و تعداد زیاد دیگری با نگاه به دوران پسا کرونا در دست تهیه است.

معاونت آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی چه ارتباطی با سایر حوزه‌های این نهاد همچون فرهنگ، پژوهش و… دارد؟

حوزه آموزش و کارآفرینی به عنوان حوزه‌ای که بیشترین ارتباط را با بدنه جامعه دارد بر این باور است برای تحقق اهداف، سیاست‌ها و مأموریت‌های محوله حتماً باید از تمام ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها، قابلیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ارزشمند حوزه‌های پژوهش و فناوری، فرهنگی، تجاری‌سازی و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی بهره برد. به همین منظور همکاری، همراهی، هم‌اندیشی، همفکری و هم‌افزایی به‌عنوان یک راهبرد مهم و کلیدی در دستور کار ستاد و واحدهای سازمانی بیش‌ازپیش است. امید داریم نتایج این همکاری‌ها در آینده نزدیک به‌خوبی نمایان شود.

این معاونت در حوزه کارآفرینی، اشتغال و برگزاری آزمون‌های استخدامی چه طرح‌هایی را دنبال می‌کند؟

معاونت آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی در راستای تکمیل زیست‌بوم آموزش و زنجیره ارزش پس از یک برنامه‌ریزی طولانی و چندساله از سال ۱۳۹۷ اقدام به ایجاد مرکز آموزش و کانون ارزیابی و تعیین صلاحیت‌های حرفه‌ای برابر مقررات و ضوابط مربوط نموده است. خدا را شکر این دو مرکز با استقبال بسیار خوب دستگاه‌ها و سازمان‌ها مواجه شده است به‌گونه‌ای که در طی سال ۹۹ تاکنون ۱۲ آزمون استخدامی برای دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های بخش خصوصی برای بیش از ۱۰۰ هزار نفر داوطلب برگزارشده است. ضمناً طی ۶ ماهه گذشته بیش از ۵۰ هزار نفر از کارگران و کارفرمایان از خدمات مرکز آزمون این نهاد تحت نظارت دفتر آزمون‌های تعلیمات فنی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بهره‌مند شده‌اند.
کانون ارزیابی و تعیین صلاحیت‌های حرفه‌ای به‌عنوان یکی دیگر از مراکزی است که علی‌رغم نوپا بودن توانسته است خدمات ارزشمند زیادی به ۲۲ دستگاه و سازمان دولتی و غیردولتی برای بیش از ۲۷۰۰ مدیر ارائه کند.

معاونت آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی با توجه به روند پرشتاب جامعه چه اولویت‌هایی را هدف‌گذاری کرده است؟

رشد پرشتاب علم و فناوری، نیازهای ملی، منطقه‌ای و سازمانی و انتظارات از یک‌نهاد برآمده از انقلاب که مزین به اطلاق واژه رویش مبارک انقلاب است بر ضرورت تغییر در برنامه‌ها، سیاست‌ها و اهداف را بیش‌ازپیش نمایان نموده است و اگر قرار است در خدمت مردم، نظام و اهداف عالیه انقلاب مبتنی بر بیانه گام دوم باشیم باید نسبت به گذشته بسیار هدفمندتر، با برنامه‌تر و جهادی‌تر عمل کنیم. قطعاً مهم‌ترین اولویت‌های حوزه آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی توانمندسازی سرمایه انسانی، جانشین پروری، اخذ جایگاه مرجعیت در حوزه آموزش، کارآفرینی و اشتغال در سطح ملی و استانی، بهره‌مندی بیش‌ازپیش از فناوری اطلاعات و ارتباطات، آینده‌پژوهشی و حرکت بر مبنای نیازهای آینده، هم‌افزایی بین بخشی و تکمیل زنجیره ارزش آموزش و کارآفرینی است.